ЛÆППУЙЫ ХÆДЗАРЫ

ЛÆППУЙЫ ХÆДЗАРЫ
Чындзхæсджытæ заргæ, фæндырдзæгъдгæ æрхæццæ сты лæппуйы хæдзармæ. Иууылдæр сты хъæлдзæг, зæрдæрухс, цинæйдзаг. Чындзæхсæвы фынг у йæ цыреныл. Хистæрæй, кæстæрæй адæм иууылдæр æнхъæлмæ кæсынц Чындзхæсджыты æрбацыдмæ.
Лæппуйы хæдзары дæр гаджидæуттæ цæуынц, чызджы хæдзары куыд цыдысты, афтæ. Бирæ хицæндзинæдтæ, бирæ ивддзинæдтæ дзы нæй. Фынджы хистæр куыд арæхсы, æгъдæуттæ куыд зоны, афтæ сæ аразы.
Чындзæхсæвы дзаг фынджы уæлхъус бадынц сыхбæсты, хъæубæсты хистæр нæлгоймæгтæ, уазджытæ. Фæсивæдæн саразынц хицæн фынг. Чындзхæсджытæ чындзы кæртмæ ‘рбакæнынц фæндырдзæгъдгæ, заргæ:
…
Ой, фицæуæм уæм, фæцæуæм,
Ой, амондджын къах фæхæссæм!
Ой, уе ‘хсæв хорз уа, нæ фысымтæ!
Ой, хæрзæмбæлæг ныл сæмбæлæд!
Ой, уæлæ хъæды давонджын!
Ой, нæ хъуыддæгтæ – амондджын!
Сырддонцъиу къæдзæхæй ратахти,
Бæласы къалиуыл абадти,
Чындздзон чызг хæдзарæй рарасти,
Иннæ хæдзармæ барасти.
Ой, фарнимæ уæм фæцæуæм!
Ой, амонд немæ фæхæссæм!
…
Къухылхæцæг æмæ æмдзуарджын чындзхæсджытимæ чындзы хистæрты размæ бахонынц. Бадты адæм сыстынц, æртæ хистæрмæ – нуазæнтæ. Хистæр, дзырдæн, скувы афтæ:
…
– Хуыцау, табу Дын уæд!
– Оммен, Хуыцау!
– Хуыцау, Де сфæлдыст адæмæн дæ цæст хорздзинад бауарзæд!
– Оммен, Хуыцау!
– О Дунесфæлдисæг Хуыцау, абон Дæм дыууæ мыггаджы кувынц
Æмæ сын сæ кувинæгтæ барстæн айс.
Дыууæ мыггаджы бахæстæг кодтой,
Æмæ сæ хæстæгдзинад æнустæм ахæссæд.
Дыууæ æрыгон уды амондджынæй куыд фæцæрой,
Æмзай-æмзæронд куыд бауой, уыцы хорзæх сын ракæн.
– Оммен, Хуыцау!
– Уастырджи, кувæм дæм, табу дæхицин!
Байраджы – бæхгæнæг, лæппуйы – лæггæнæг Уастырджи,
Дыууæ æрыгон уды амондджын фæкæн.
– Оммен, Хуыцау!
– Мады Майрæм, дæ хорзæхæй йæ хайджын фæкæн!
Авд лæппуйы æмæ йын æртæ чызджы балæвар кæн!
Авд лæппуйæн æм авд чындзы цы ‘рбакува!
Авд чындзы цоты авдæнтæ куыд ауза, уыцы хорзæх æй уæд.
– Оммен, Хуыцау!
– Бынаты Хицау, ацы кæртмæ, ацы бинонтæм ног сылыстæг æрбакъахдзæф кодта
Æмæ амондджын къах æрбавæрæд.
Йæ ног цæрæнтæ йын амонды, æнæнизы бынат фæуæнт!
Бынаты дзуар, дæ хорзæх æй уæд.
Бинонтæн адджын куыд фæуа, сыхбæстæн – уарзон,
Уыцы хорзæх ын ракæн.
– Оммен, Хуыцау!
– Хетæджы Уастырджи, табу дын уæд.
Æргом дзуар дæ, æмæ ног къайы дæ хорзæх уæд.
Ирыстон æнæ фыдбылыз куыд уа, уыцы арфæ ракæн!
– Оммен, Хуыцау!
– Æфсымæртæ чи загъта,
Уыдонимæ хо ‘мæ æфсымæрты цард фæкæнæнт!
– Оммен, Хуыцау!
– Хоры Уацилла, фыдбылызæй сæ бахиз.
Дуне сабыр куыд уа æмæ мах, хистæртæ, нæ кæстæрты чындзæхсæвты куыд бадам,
Уыцы хорзæх нæ уæд.
– Оммен, Хуыцау!
– Афтæ цы дзуар загъта:
Мæ ном куы ссардтаиккой, уæд æз хуыздæр ахъаз бакодтаин, зæгъгæ,
Уый хорзæх дæр нæ уæд!
– Оммен, Хуыцау!
…
Кувæггаг авæрынц къухылхæцæгмæ. Дыккаг æмæ æртыккаг хистæртæ дæр скувынц, сæ нуазæнтæ æмдзуарджын æмæ фынджы кæстæртæй искæмæ авæрынц. Кæстæртæ раарфæ кæнынц, æмæ уæд чындзы бахонынц хæдзармæ, ацæргæ сылгоймæгтæ кæм фæбадынц, уырдæм. Уый дæр заргæ æмæ фæндырæй цæгъдгæ:
Фарн фæцæуы, фарн!
Амонд йемæ фæхæссы!
Сылгоймæгтæй исчи фæрæвдз вæййы æмæ чындзмæ авæры сывæллон, уый йæ йæ хъæбысы æрбакæны.
Чындз мидæмæ, къæсæрыл хизгæйæ байсы йæ рахиз къах. Йæ алы фезмæлд, йæ алы фæзылд дæр у аив, рæсугъд. Сылгоймæгтæн йæ сæрæй æртæ хатты ныллæг акувы. Сылгоймæггы хистæр ног бинойнаджы бафæдзæхсы Хуыцауыл, Лæгты дзуарыл, Мады Майрæмыл, Бынаты Хицауыл, иннæ дзуæрттæ æмæ Дауджытыл. Кувæггаг авæры къухылхæцæгмæ. Стæй чындзы заргæ, фæндырæй цæгъдгæ йæ уатмæ акæнынц. Фæсивæды хистæр чындзы бафæдзæхсы Хуыцау æмæ Йе сконд зæдтыл, Бынаты дзуарыл.
Чындзы уаты хъазт саразынц. Цасдæр рæстæджы фæстæ къухылхæцæг æмæ æмдзуарджын чындзы, хистæр сылгоймæгтæ кæм бадынц, уырдæм бакæнынц хыз исынмæ. Раздæр чындзы хыз истой дыккаг бон. Ныр дæр иуæй-иу рæтты афтæ кæнынц.

Словарь по этнографии и мифологии осетин. 2014.

Игры ⚽ Нужна курсовая?

Полезное


Смотреть что такое "ЛÆППУЙЫ ХÆДЗАРЫ" в других словарях:

  • ЛÆППУЙЫ ХÆДЗАРЫ – перевод — см. ЛÆППУЙЫ ХÆДЗАРЫ И вот, наконец, с музыкой, с песнями свадебный кортеж останавливается у дома жениха. Машина с невестой въезжает во двор. Молодежь и женщины помоложе окружают машину, слышатся шутки, смех. Невесту высаживают из машины. Молодежь …   Словарь по этнографии и мифологии осетин

  • Ноггуырд лæппуйы куывд I — см. Ноггуырд лæппуйы куывд I – перевод – Стыр Хуыцау, æппæтдæр Ды скодтай Æмæ нæ æппæт хæрзтæй хайджын фæкæн. Ноггуырд хæдзары фæзынд Æмæ, амондджындæр гуырд чи фæци, уый æмбал фæуæд! – Оммен, Хуыцау! – Бинонтæн зæрдæлæууæн, хъæубæстæн… …   Словарь по этнографии и мифологии осетин

  • Хæдзары цæджындз — см. Хæдзары цæджындз – перевод Хæдзары цæджындз – афтæ хуыдтой бинонты нæлгоймаг цоты, уыдонимæ баст уыдис æрмæст хицæн бинонты нæ, фæлæ се ’ппæт мыггаджы амонд æмæ æдасдзинад дæр. Лæппу цот фидæны хайджын кæмæй уыдзысты, гъе сæ уыцы ахсджиаг… …   Словарь по этнографии и мифологии осетин

  • Хæдзары цæджындз – перевод — см. Хæдзары цæджындз Хадзары цаджындз (букв. «опора дома») – название мужского потомства в семье, от количества которых зависили благополучие и безопасность не только конкретной семьи, но и всего рода, в который входила данная семья. Именно этим… …   Словарь по этнографии и мифологии осетин

  • ФИДАУДЖЫТÆ — см. ФИДАУДЖЫТÆ – перевод Фидауджытæ вæййынц æртæ фондз адæймаджы. Лæппуйы бинонтæ сцæттæ кæнынц Фидауæггаг æхца, кæмæн куыд йæ бон у, афтæ. Фидауæггаг цы æхца сæвæрынц, уый у Мысайнаг, дыууæ мыггаджы кæй бафидыдтой, кæй бахæстæг кодтой, уый… …   Словарь по этнографии и мифологии осетин

  • ЧЫНДЗÆХСÆВЫ ÆГЪДÆУТТÆ — Свадебные обряды МИНÆВАР ФИДАУДЖЫТÆ СУСÆГЦЫД КЪУХЫЛХÆЦÆГ ÆМÆ ÆМДЗУАРДЖЫН ЧЫНДЗХАСТ ЛÆППУЙЫ ХÆДЗАРЫ …   Словарь по этнографии и мифологии осетин

  • БЫНАТЫ ХИЦАУ — Бынаты бардуаг, хæдзарыл, бæлвырд бынатыл бар чи дары, ахæм дуаг, ома, йæ хицау. Ирон адæм абон дæр ма нымд кæнынц Бынаты хицауæн. Хæдзары кæнæ æндæр бынаты, суанг хъæдрæбын дæр фынджы уæлхъус ирон лæг Бынаты бардуаджы (хицауы) ном æнæссаргæ нæ… …   Словарь по этнографии и мифологии осетин

  • АВДÆН — Дзырд авдæн дæр арæзт у нымæцон авдæй, ома, авд сывæллонæн. Авд сывæллоны бæрц кæмæн уыд нæ фыдæлтæй, уыдон нымад уыдысты æххæст бинонтыл. Æвдæм сывæллоныл та арæх æвæрдтой (уæлдайдæр та дыгурмæ) ном Авдан Æвдæм. Нæ фыдæлты тыххæй хъæуа нæ хъæуа… …   Словарь по этнографии и мифологии осетин

  • Тырыса — см. Тырыса – перевод Тырыса – чындзы тырыса; арæзтой йæ чындзы хæдзары, уыдис сырх, уардихуыз кæнæ урс хъуымацæй, бахуыдтой иу ыл нæлгоймаджы лыстæг фæлындæн дзаумæттæ. Чындзхæсджытæ иу чындзы куы рахастой, уæд иу тырысайы тыххæй бацайдагъ… …   Словарь по этнографии и мифологии осетин

  • КÆХЦГÆНÆН — см. КÆХЦГÆНÆН – перевод Ирон адæмæй ацы бæрæгбон чи нæ зоны, æвæццæгæн, ахæм нæй. Вæййы сусæны мæйы дыккаг хуыцаубоны. Бæрæгбон афтæ кадджын уыди, æмæ бирæтæ уыцы мæй Кæхцгæнæны мæй хуыдтой. Алы ноггуырд лæппуйæн дæр скæнынц кæхц. Раздæрты… …   Словарь по этнографии и мифологии осетин


Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»